معیارهای مهم برای انتخاب شغل مناسب و حرفه ای
وقتی در مورد انتخاب حرفه صحبت می‌کنیم دیگر منظورمان تنها یک شغل در یک شرکت خاص نیست؛ مثلاً شما ممکن است وارد حرفهٔ طراحی گرافیک شوید ولی در چند شرکت مختلف کار کنید و حتی بعدتر به‌صورت فریلنس مشغول به کار شوید. محل کار شما تغییر می‌کند اما همچنان در همان حرفه فعالیت می‌کنید. در انتخاب حرفه ملاکهای زیر اثرگذارند:
تحقق چه مسائلی برای شما اهمیت بسیاری دارد؟ شما انتخا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ب‌هایتان را براساس ارزشهایتان اولویت‌بندی کرده و هرکدام را که بیشتر با ارزشهایتان هم‌راستا باشد، در اولویت بالاتری قرار می‌دهید؛ ارزش‌هایی مانند ایجاد تغییری گسترده برای آیندگان، خودشکوفایی و رشد فردی یا کمک به دیگران.
برای شناسایی بهتر علایقتان می‌توانید از امتحان کردن زمینه‌های متنوع و کسب تجربه در آنها استفاده کنید. بهتر است به حدس‌های آزمایش‌نشده‌ای که درمورد علایق خود دارید، خیلی اعتماد نکنید؛ چراکه ممکن است عوامل محیطی بسیاری، این حدس و گمان‌ها را تحریف کنند.
انتخاب حرفه براساس مهارت‌ها درست نیست؛ زیرا هیچ‌کس در ابتدای مسیر هیچ مهارتی ندارد. از طرفی هر مهارتی قابل یادگیری و بهبود است. درواقع، درست این است که ابتدا براساس معیارهای دیگر حرفه را انتخاب کنیم، سپس مهارتهای لازم را یاد بگیریم.
اما برخی اوقات به‌خاطر نیاز مالی یا غیره مجبوریم سریع به سراغ یک شغل برویم. در این حالت زمان لازم برای یادگیری مهارتهای حرفهٔ دلخواه خود را نداریم. در این شرایط براساس مهارت‌هایی که داریم، می‌توانیم یک شغل موقت انتخاب کنیم.
البته مهارت را نباید با استعداد اشتباه گرفت.
استعداد به معنای توانایی ذاتی و بالقوهٔ شما در یک یا چند زمینهٔ خاص است. وقتی در کاری استعداد داشته باشید، سریع‌تر از دیگران در آن پیشرفت می‌کنید. علایق و مهارتهای شما معمولاً حول محور استعدادهایتان می‌گردند.
کار شما، به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در خدمت گروهی از مخاطبان است؛ بنابراین اهمیت و بقای شغل شما، به میزان تقاضای مخاطبان بستگی دارد. هرچقدر تقاضا برای یک کار بیشتر باشد، فرصت‌های اشتغال در آن حوزه بیشتر است. پس باید توجه داشته باشید که شغلی را انتخاب کنید که بازار آن رونق داشته باشد. می‌توانید به‌گونه‌ای دیگر نیز به این مورد توجه کنید؛ برای مثال، پس از پایان تحصیل، به کشوری مهاجرت کنید که بازار کارتان رونق بیشتری دارد.
از طرفی باید جایگاه شغل در بازار کار را بررسی کنید؛ این شغل در چه صنعت‌هایی وجود دارد؟ چه شرکت‌هایی در این زمینه فعالیت می‌کنند؟ با چه مشاغلی و در چه سلسله‌مراتبی در ارتباط است؟
به این نکته توجه داشته باشید که با انتخاب یک شغل، امکان رسیدن به چه فرصت‌هایی در آینده را برای خودتان فراهم کرده‌اید، آن شغل در سلسله‌مراتب سازمانی چه جایگاهی دارد و چقدر می‌توان در آن پیشرفت کرد. ممکن است شغل موردنظرتان به شما این امکان را بدهد که پس از کسب تجربه، کسب‌وکار خودتان را راه‌اندازی کنید، به‌عنوان فریلنسر کارتان را ادامه دهید یا مشاور شوید. به بیانی دیگر، هرچقدر انتخاب شغل شما، دستتان را برای ادامهٔ زندگی شغلی‌تان باز بگذارد بهتر است تا اینکه فقط به یک مسیر مشخص منتهی شود.
بعد از انتخاب حرفه، نوبت انتخاب کارفرما و محل کار است. ملاکهای انتخاب محل کار معمولاً نسبت به انتخاب حرفه جزئی‌تر و ملموس‌تر هستند؛ به همین خاطر است که انتخاب محل کار، پیچیدگی کمتری نسبت به انتخاب حرفه یا شغل دارد. در زیر، این ملاک‌ها را توضیح داده‌ایم. هرچقدر سابقهٔ شغلی شما بیشتر شود، دقیق‌تر می‌فهمید که کدام‌یک از این ملاک‌ها برای شما مهم‌تر است. البته همیشه برای رسیدن به شرایط مطلوب نیاز به انتخاب مجدد نیست، بلکه می‌شود شغل را بازسازی کرد.
میزان درآمد شغل باید نسبت به انرژی‌ای که صرف می‌کنید، منصفانه و رضایت‌بخش باشد. این رضایت لزوماً در گروی زیاد بودن درآمد نیست، بلکه به تناسب آن با زحمت شما اشاره دارد. درآمد غیرمنصفانه و نامتناسب می‌تواند تبعاتی مانند نارضایتی، کاهش تعهد کاری یا افت انگیزه را در پی داشته باشد.
ساعت‌های کاری نباید به ابعاد دیگر زندگی شما آسیب بزند و برای مثال، روابط اجتماعی شما یا سلامت روانی و جسمی‌تان را تحت‌تأثیر منفی قرار دهد. البته موارد استثنایی هم وجود دارد؛ مشاغل سختی مثل پرستاری، آتش‌نشانی و… .
اگرچه ساعات کاری در ایران چندان منعطف و متفاوت نیستند، اما گاهاً می‌توان شرکت‌هایی را پیدا کرد که در این زمینه انعطاف بیشتری دارند. بهتر است در زمان استخدام و مصاحبه، درمورد ساعات کاری با کارفرمایتان مذاکره کنید.
مدت‌زمان رفت‌وآمد به محل کار و هزینه و انرژی‌ای که از شما می‌گیرد، باید متناسب بوده و به کیفیت عملکرد یا سلامت شما آسیب نزند. اگر این زمان بیشتر از یک ساعت باشد، در درازمدت باعث ایجاد نارضایتی می‌شود.
در اینجا رشد و پیشرفت به این معناست که شغل موردنظر، تا چه حد پتانسیل رشد دارد. این ویژگی تاحدودی از رشد فردی مجزاست و برای مثال، امکان گرفتن ترفیع و رشد مالی را در بر می‌گیرد. این ملاک تاحدی به فرهنگ جانشین‌سازی سازمان اشاره دارد؛ اینکه ترفیع سمت و رشد مالی براساس شایستگی است یا روابط.
در صورتی که سرپرست خانواده هستید، فرزند دارید یا تعهداتی از این دست در زندگی‌تان وجود دارند، بهتر است در انتخاب شغل، به آنها نیز توجه کنید؛ برای مثال، اگر به‌تازگی فرزندی به خانوادهٔ شما اضافه شده است، پیشنهاد می‌شود شغلی را انتخاب کنید که ساعت‌های کار بسیار طولانی یا مأموریت‌های خارج از شهر نداشته باشد. یا اگر سرپرست خانواده هستید، شغلی برای شما مناسب‌تر است که درآمدی متناسب با نیاز شما داشته باشد.
این معیار در اولین شغل‌های شما اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. تعهدات کم و انعطاف بالایی که در سال‌های جوانی دارید، می‌تواند فرصتی مناسب برای کسب تجربه و رشد فردی باشد. ممکن است شغل یا سازمان موردنظرتان، برای شما چنان آوردهٔ مثبتی داشته باشد که بتوانید از نقص در ملاکهای دیگر مثل درآمد کم تاحدی چشم‌پوشی کنید.
همکاران مستقیم شما، خانوادهٔ دومتان محسوب می‌شوند و بسیار مهم است که زمان زیادی را که سر کار هستید، با چه کسانی می‌گذارنید.
چارچوب‌های سخت‌گیرانه و غیرمنعطف می‌تواند یکی از منابع اضطراب و فرسودگی شغلی باشد.
این ارزش‌ها معمولاً در سؤال‌های مصاحبه خود را نشان می‌دهند. هرچقدر تطابق میان ارزش‌های شما و ارزش‌های آن سازمان بیشتر باشد، احتمال موفقیت کاری شما افزایش پیدا می‌کند.
میزان احترامی که از مدیر و همکاران خود دریافت می‌کنید، قدردانی آنها از زحمات شما به هر نحو و میزان اعتمادی که به شما دارند و مطمئن هستند کاری که به شما می‌سپارند به‌درستی انجام خواهد شد، معیاری مهم در ارزش‌یابی یک شغل است.
اگر فعالیت شما در آن شغل، موجب ایجاد تأثیری مثبت بر گروهی از افراد (گروهی کوچک یا بزرگ) شود، احتمالاً تعهد و انگیزهٔ شما برای انجام آن کار نیز افزایش پیدا می‌کند.
امنیت شغلی به معنای اطمینان خاطر شما از ماندگار بودنتان در آن مجموعه است؛ اینکه تا چه حد می‌توانید مطمئن باشید که فارغ از تغییرات اقتصادی و اجتماعی شرکت، اخراج نخواهید شد.
همان‌طور که گفته شد، اهمیت این معیارها کاملاً به شرایط و موقعیتی که در آن هستید، و همچنین اهداف شما بستگی دارد. ممکن است معیارهایی در این لیست باشد که برای شما هیچ اهمیتی نداشته باشند، یا معیارهای مهمی وجود داشته باشند که ما به آنها اشاره نکرده‌ایم. اما این لیست می‌تواند در سازما‌ن‌دهی افکار و رسیدن به ملاکهای شخصی‌تان شما را یاری کرده و مسیر انتخاب شغل را برایتان تسهیل کند.
